Participatief waarderen: hoe kun je dat aanpakken?
Waarderen is een proces dat de kern is van de besluitvorming rond erfgoed. Hier spelen vragen als: wat is erfgoed en hoe worden gebouwen, landschappen, archeologische vindplaatsen of collecties bewaard, behouden, gepresenteerd en gebruikt? Vaak wordt dit proces van ‘waarderen’ beschouwd als een zaak van ‘de professionals’, een exclusieve groep mensen, die namens de samenleving bepalen en beslissen. Maar erfgoed is van ons allemaal. (Hoe) kunnen belanghebbenden meedenken en meebepalen in waarderingsprocessen? Hoe betrek je mensen daarbij? Hoe reik je de samenleving het instrumentarium aan om waarden te benoemen?
Deze bouwplaat voor participatief waarderingstrajecten bevat bouwstenen voor zo een traject. Het zet vragen op een rijtje om je aan het denken te zetten. Het is een handig uitgangspunt voor erfgoedprofessionals om te komen tot een aanpak en een projectplan of je traject te evalueren. Gemaakt door de deelnemende erfgoedprofessionals in 2020, de bouwplaat wordt geactualiseerd met betrekking tot museale collecties via het netwerk co-waarderen.
Op het Faro platform vind je alle actuele ontwikkelingen rond dit thema.
Op de kennisbank van de RCE vind je meer tools en tips over co-waarderen van erfgoed (vooral museale collecties).
Participatief waarderen: het is maatwerk
Er is niet één manier om samen met burgers, erfgoedgemeenschappen en de samenleving erfgoed te waarderen. De ideale route bestaat niet. Het is tijd- en plaatsgebonden en het is bovenal maatwerk. Toch zijn er belangrijke elementen die in elk participatief waarderingstraject terugkomen en er zijn verschillende fases in te onderscheiden. Na een dialoog, het verzamelen en inventariseren van afwegingen en argumenten kom je samen tot keuzes en besluiten over erfgoed. Vervolgens ga je verder met het publiceren en communiceren over je proces en de te maken keuzes. De kunst is om op zoek te gaan naar je eigen bouwstijl, binnen de geschetste vragen en kaders om te komen tot je eigen architectuur en bouwsel.
Hoe kun je deze bouwplaat gebruiken?
Er zijn twee PDF versies. De eerste PDF bevat een formulier met drie kolommen met Waarom-Wie-Hoe-vragen die je aan het denken kunnen zetten en die je verder brengen in het formuleren van je aanpak en fasering. Het bevat ook een aantal tips en suggesties.
De tweede is een leeg formulier met dezelfde drie kolommen, die je in A3 kunt afdrukken om handmatig je bevindingen op in te vullen en om post-its op aan te brengen. Je hoeft niet per se alle vragen te beantwoorden en het traject dat je gaat afleggen, zal een iteratief proces zijn. Soms moet je teruggrijpen op eerdere punten en sommige zaken lopen de hele tijd ‘mee’. Dit kun je alleen doen maar het liefst met andere collega’s of samenwerkingspartners. Zoek participanten binnen en buiten de organisatie.
Hou bij het lezen en toepassen van de bouwplaat allereerst de participatiematrix van FARO België in gedachten. Die kan een belangrijk uitgangspunt vormen bij de rollen en werkvormen.
Daarnaast bevat deze leeslijst allerlei voorbeelden, publicaties en tools m.b.t. erfgoedparticipatie en participatief waarderen. De bedoeling is dat deze middelen naast de bouwplaat worden gebruikt om de uitwerking van je project inhoudelijk te voeden en concreter te maken.